AYM tarafından Şişecam’daki grevin milli güvenlik gerekçesiyle ertelenmesi hak ihlali sayıldı. Karar grev ertelemeyi alışkanlık haline getiren hükümete bir ders niteliğinde.

Anayasa Mahkemesi (AYM) grev hakkı konusunda tarihi bir karara imza attı. Kristal-İş Sendikası’nın Şişecam işyerlerindeki grevin hükümet tarafından ertelenmesi üzerine yaptığı başvuru AYM tarafından karara bağlandı. Mahkeme Genel Kurulu oy birliği ile grev ertelemesinin hak ihlali olduğuna karar verdi. Önceki gün Resmi Gazete’de yayımlanan 2014/12166 başvuru sayılı karar keyfi grev ertelemeleri konusunda verilmiş ilk Anayasa Mahkemesi kararı olması nedeniyle oldukça önemli. Karar grev ertelemeyi alışkanlık haline getiren hükümete ve bu kararlara onay veren Danıştay’a bir ders niteliğinde.

KEYFİ GREV ERTELEMELER

Bilindiği gibi Şişecam ile sürdürdüğü toplu iş sözleşmesi görüşmelerinde anlaşma sağlanamaması üzerine, Kristal-İş Sendikası, Şişecam grubuna ait 10 fabrikada 20 Haziran 2014 tarihinde greve gitmişti. Grev Bakanlar Kurulu’nun 27 Haziran 2014 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan kararı ile genel sağlığı ve milli güvenliği bozucu olduğu gerekçesiyle 60 gün süreyle ertelenmişti. Sendika bu kararın iptali ve yürütmesinin durdurulması için Danıştay’a başvurmuştu.

Danıştay 10. Dairesi ise 16 Temmuz 2014 tarihinde oy çokluğu ile aldığı kararda hiçbir gerekçe göstermeden yürütmeyi durdurma başvurusunu reddetmişti. Bu karara karşı sendika Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu’na itiraz etmiş ancak Genel Kurul da yasal süre olan yedi gün içinde karar vermemiş, kararını 23 Eylül 2014 tarihinde vermişti. Böylece grev hakkı kullanılamaz hale gelmişti.Türkiye’de grev ertelemesi aslında bir yasaklama mekanizması. Grevin ertelendiği 60 günlük sürenin sonunda tekrar greve çıkılamıyor. Greve çıkılabilmesi için Danıştay’ın yürütmeyi durdurma veya iptal kararı vermesi gerekiyor. Kristal-İş Sendikası’nın başvurusunda Danıştay hem esas hem de usul yönünden vahim bir tutum izledi. Grev erteleme kararının yürütmesini durdurmayarak daha önceki kararlarıyla çelişen Danıştay keyfi biçimde kararın tebliğini geciktirdi ve itirazı geç sonuçlandırdı.

BİREYSEL BAŞVURU YAPILDI

Ancak sendika bu gecikmenin önüne geçmek amacıyla Danıştay’da dava devam ederken 23 Temmuz 2014 tarihinde Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulundu. Sendika başvurusunda Danıştay’daki dava sonucu beklenmeden ve 60 günlük süre dolmadan karar verilmesini ve hak ihlalinin önlenmesini talep etti. Anayasa Mahkemesi ne yazık ki başvuruyu hak ihlalini önleyecek şekilde (60 günlük erteleme süresi içinde) karara bağlayamadı. Bu süre içinde sendika zorunlu olarak toplu iş sözleşmesini imzaladı ve Kristal-İş ile Şişecam arasındaki toplu iş uyuşmazlığı sona erdi. Bu arada, Ocak 2015’te Birleşik Metal-İş Sendikası’nın metal sektöründe uyguladığı grev de milli güvenlik gerekçesiyle ertelendi.

AYM'YE GÖRE ERTELEME İÇİN YETERLİ GEREKÇE YOK

AYM grev erteleme kararını demokratik toplum düzeni açısında gerekli ve ölçülü bulmadı. AYM’ye göre “temel hak ve özgürlüklerin özüne dokunup bu hak ve özgürlükleri tümüyle kullanılmaz hale getiren sınırlamalar, demokratik toplum düzeniyle uyum içinde sayılamaz.” Mahkemeye göre bir temel hak ve özgürlüğe müdahale meşru amaçla orantılı olmalıdır. Mahkemeye göre, milli güvenlik ve genel sağlık hususunda yeterli açıklamanın yapılmamasıyla birleştiğinde, Danıştay’ın “grevin cam üretiminin yüzde 90’ını gerçekleştiren iş yerlerini kapsadığı” ifadesi, ekonomik gerekçelerin yürütmenin durdurulması talebinin reddine esas alındığı algısına yol açmaktadır. Mahkeme “Bu nedenle grevin ertelenmesi kararına karşı yapılan yürürlüğün durdurulması talebinin reddine ilişkin Danıştay kararındaki gerekçelerin ilgili ve yeterli olduğu söylenmez” diyerek, Danıştay kararının dayanaktan yoksun olduğunu vurguladı. Mahkeme böylece ekonomik gerekçelere dayalı grev ertelemenin yolunu kapattı

HUKUKA AYKIRI

Anayasa Mahkemesi Kristal-İş Sendikasının başvurusunu yaklaşık bir yıl sonra sonuca bağladı. Karar hükümete ve Danıştay’a adeta bir ders niteliğinde. AYM kararı hükümetin benzer grev erteme kararları almasının ve Danıştay’ın bu kararları tasdik etmesinin önüne geçici nitelikte. AYM’nin Kristal-İş kararı grev hakkının yeniden kullanılabilirliği konusunda çok güçlü hukuksal bir temel sağlıyor ve işveren, hükümet ve Danıştay işbirliği ile rafa kaldırılan grev hakkını yeniden güvence altına alıyor. AYM, Danıştay yolu tüketilmeden Kristal-İş Sendikasının başvurusunu kabul ederek usul konusunda son derece önemli bir karar verdi. Bilindiği gibi bireysel başvuru için tüm hukuk yollarının tüketilmesi gerekiyor. Ancak AYM, 60 günlük erteleme süresi sonunda hakkın ortadan kalkması nedeniyle yürütmeyi durdurma aşamasını iç hukuk yollarının tüketilmesi için yeterli buldu ve iptal davasının sonuçlanmasını etkili ve tüketilmesi gereken bir hukuk yolu olarak kabul etmedi. AYM grev hakkını sendika hakkının bir parçası olarak değerlendirdi ve sendika hakkı ile toplu pazarlık ve grev hakkını bir bütün olarak kabul etti. Bu çerçevede mahkeme grev hakkına yönelik müdahaleyi örgütlenme ve sendika hakkına karşı bir ihlal olarak gördü. AYM’nin bu yaklaşımı İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi kararları ile uyumludur.

EKONOMİK GEREKÇEYLE GREV ERTELENEMEYECEK

Mahkeme sonuç olarak, grev erteleme kararının zorlayıcı bir toplumsal ihtiyaca dayandığının ortaya konmadığı ve demokratik toplumda gerekli olmadığı sonucuna vararak, Anayasa’nın 51. Maddesi’nde güvence altına alınan sendika hakkının ihlal edildiğine karar verdi. Anayasa Mahkemesi’nin bu kararı hükümet ve diğer yargı organları açısından bağlayıcı nitelikte. Bu nedenle bundan sonra hükümetin ekonomik gerekçelerle grev ertelemesinin yolu kapalıdır. Aynı şekilde Danıştay açısından da çarpıcı bir sonuç ortaya çıkmıştır. Danıştay,sss gerek Kristal-İş ve gerekse Birleşik Metal-İş grevleriyle ilgili iptal davalarında Anayasa Mahkemesi kararlarına uygun davranmak zorunda.

13.08.2015