Fon gelirse Brüt ücrete göre yıllık tazminat rakamları Hükümetin yasalaştırmayı düşündüğü "Kıdem Tazminatı Fonu" yasalaşırsa en önemli kriter fona ödenecek prim oranıdır. Şu an her 12 aya aylık kıdem alınmaktadır; bu da yüzde 8.33'lük orana isabet eder.

Fon için prim oranı tartışması ise yüzde 3 ila yüzde 4 üzerinden sürmektedir Şimdiki kıdem tazminatı ödemesi 1475 sayılı iş Kanunu'nun 14'üncü maddesine göre çalışanın her bir yılı (12 ayı) için bir aylık brüt maaş tutarında yapılmaktadır. Bu da yüzdesel olarak yüzde 8.33 oranına tekabül etmektedir. Yani, işveren kendisi işçileri için bir kıdem tazminatı fonu oluşturacak olsa ileride ödeme güçlüğüne düşmemek adına her ay brüt ücretlerin yüzde 8.33'ü kadar para ayırması gerekir.

Tasarıda Yüzde 3-4 Tartışması Var

 Henüz tasarı taslağı halindeki "Kıdem Tazminatı Fonu" uygulamasında ise düşünülen oran yüzde 3 ile yüzde 4 arasında gidip gelmektedir. Tasarı bu şekilde yasalaşırsa bir yıl için alınacak rakam düşmüş olacaktır. Düşüşün rakamları da aşağıdaki tablodan daha net görülecektir. Tablodan da görüleceği üzere, Kıdem Tazminatı Fonu'nda aylık prim kesintisi yüzde 3 olursa aylık 2000 lira brüt ücreti olan bir işçinin yıllık kıdem tazminatı kaybı 1280 liradır. 10 yıllık kaybı ise 12.800 liradır. Yüzde 4 oranı tercih edilirse bu kere aylık kayıp 1040 lira, 10 yıllık kayıp 10.400 lira olacaktır. Şimdi, "Aylık kesintiler her ay yatırım araçlarında değerlenecek o sebeple kayıp olmaz" gibi karşılarındakini salak görerek açıklamalar yapacak olanlara, kıdeme esas brüt ücretin sabit olmadığını, her zam geldiğinde arttığını hatırlatarak cevap vermek yerinde olur. Mesela, 10 yıl önceki brüt ücretinizi düşünün ve ona göre hesaplama yapın, sonra 10 yıl sonraki aylık brüt ücretinizi düşünün ve ona göre tekrar hesaplama yapın.

En Büyük Kayıp Kayıtdışında Olacak

 Yeni getirilecek sistemde Şayet fon gelirse ve Avusturya modeli seçilirse;

a) Emeklilik anında

b) İşten çıkıp en az beş yıl yeniden iş aramazsa

c) İşçinin ölümü halinde kanuni mirasçıları, kıdem tazminatına hak kazanacaklar.

Görüldüğü üzere, erkeklerin askere giderken, kadınların evlendikten sonraki bir yıl içinde işini bırakması hallerinde kıdem tazminatı ödenmesine son verileceği gibi işçinin işveren tarafından işten çıkarılması veya işçinin haklı sebeple işini bırakması hallerinde kıdem tazminatı ödenmeyecek.

Öte yandan emeklilikte yaş hariç (15 yılı ve 3600 günü olanlar) diğer şartları taşıyanların emekliliklerini evlerinde beklemek üzere işlerinden ayrıldıklarında da kıdem tazminatı fondan sonra ödenmeyecek. 

 Büyük kaybı ise kayıtdışı çalışanlar yaşayacak. Zira gerçek ücreti çok daha fazla olduğu halde asgari ücretten gösterilenler, hatta hiç sigortalı olmayanların gerçekte bu sistemle alacakları kıdem tazminatı ile fonun kurulmasından sonra alacakları kıdem tazminatı arasında kıyas kabul etmez farklar olacaktır. Şu anda kişiler kayıtdışı olsa bile kıdem tazminatı ödemesi konu edildiğinde işveren davalarla ve SGK cezalarıyla karşılaşmamak adına kıdem tazminatını gerçek rakamlardan işçiye öderken, fondan sonra parayı fon ödeyeceği için işveren "Git paranı fondan al" diyecektir. Bu arada basın çalışanları kıdemlerini tavan ücret olmadan almaktadır ama yeni sistem devreye girerse tavan rakamla alacaklardır.

Kıdem Alma Halleri Azalacak

Halen geçerli olan 1475 sayılı İş Kanunu'nun 14'üncü maddesine göre, 4857 sayılı İş Kanunu gereğince çalışanlar 7 hal ve şartta işverenlerinden kıdem tazminatı alabiliyorlar.

- Bunlar;

1. İşveren tarafından haklı bir sebep  olmadan işten çıkarılırsa

2. İşçi haklı bir sebeple işi bırakırsa

3. Erkek çalışanlar askerlik için işi bırakırsa

4. Emekli olmak amacıyla işçi işi bırakırsa

5. Emeklilikte diğer şartlan tamamlayıp, tamamlaması gereken yaşı evinde geçirmek isteyen işçi işi bırakırsa

6. Kadın işçi evlendikten sonraki bir yıl içinde işi bırakırsa

7. İşçinin ölmesi durumunda

Bu 7 hal ve şartta, her çalışma yılına bir brüt maaşları tutarında kıdem tazminatı ödenir.

Ali Tezel -